Actieve kool vist medicijnresten uit het water
We slikken met z’n allen steeds meer medicijnen. En dat zien we terug in het water. Naar schatting belandt jaarlijks nu al zo’n 140 ton actieve stof in het oppervlaktewater. Met de vergrijzing zal het medicijngebruik alleen nog maar toenemen. En actieve stoffen in het oppervlaktewater, dat is geen fijn idee. Gelukkig wordt er hard gewerkt aan een oplossing. Samen met NieuWater kwam WLN op het spoor van een wel heel kansrijke techniek. Peter van der Maas en Gerrit Veenendaal vertellen het verhaal.
Medicijnresten verwijderen uit afvalwater
“Natuurlijk zijn lang niet alle medicijnen potentieel schadelijk voor het milieu. Veel wordt gewoon afgebroken in de rioolwaterzuivering (RWZI). Neem een stof als paracetamol, daar vind je echt niks meer van terug”, stelt Peter van der Maas van WLN. Maar RWZI’s zijn nooit ontworpen om medicijnresten uit het water te halen. Er is daardoor een grote groep medicijnen die nauwelijks wordt afgebroken. Die komen dus in het oppervlaktewater terecht. Van vijf van die stoffen is aangetoond dat ze momenteel boven een voorzorgnorm uitkomen. “Er vindt nog volop onderzoek plaats naar ecologische effecten maar toch heeft het ministerie gezegd: hier moeten we mee aan de slag. Dit zijn biologisch actieve stoffen. Ze werken dus op ‘leven’.”
Haalbaarheidsstudie bij waterfabriek NieuWater
Een klein jaar werkt WLN nu in opdracht van Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA) aan een haalbaarheidsstudie. Dat gebeurt samen met NieuWater en de partners binnen NieuWater: Waterleidingmaatschappij Drenthe (WMD) en Waterschap Vechtstromen. Niet voor niets, want de sleutel ligt mogelijk in een techniek die al tien jaar wordt toegepast in de fabriek van NieuWater in Nieuw-Amsterdam. Hier wordt uit het effluent van de RWZI van Emmen ultrapuur water gemaakt voor de NAM. Zeg maar gerust: extreem schoon water.
BODAC verwijdert medicijnresten
Een belangrijk onderdeel van de Ultrapuurwaterfabriek is de biologische actieve kool, de zogenaamde BODAC. Dat is bedacht en uitgewerkt door WLN en WMD. BODAC voorkomt biofouling, ofwel, een ophoping van organische stoffen en biofilm, wat kan leiden tot verstopping van de membranen. “Die biologische actieve kool doet z’n werk uitstekend. In tien jaar tijd hebben we het nog niet hoeven te vervangen”, vertelt Gerrit Veenendaal van NieuWater. “Acht jaar geleden merkten we bij een meting al eens dat de actieve kool ook medicijnresten uit het water haalde. Twee jaar geleden zijn we opnieuw gaan meten. En wat bleek: de kool deed het nog steeds, zelfs beter!”
Schoon en duurzaam proces
Natuurlijk zijn er ook ander technieken waarmee de medicijnresten uit het water te halen zijn. Zo zit een aantal andere waterschappen op de lijn van de geavanceerde oxidatie. Ook zij studeren op oplossingen. Punt van aandacht is wel of zich bij die technieken niet nieuwe schadelijke stofjes vormen. “Ook bij onze techniek had dat gekund, maar het lijkt er sterk op dat dit niet het geval is”, vertelt Peter van der Maas. “Een ander voordeel is dat we geen vervelende stoffen hoeven toe te voegen aan het proces. De techniek is schoon en duurzaam. En niet onbelangrijk: het rendement is hoog en de kosten laag. Het ziet er echt heel hoopgevend uit.”
Verwijderingsmechanisme onbekend
Dat de BODAC werkt, daar zijn Van der Maas en Veenendaal wel zeker van. Maar wat er nou precies gebeurt is nog gissen. Juist dat maakt het heel boeiend. Want waar gaan die medicijnresten nou heen? “Als het om absorptie zou gaan, dan hadden we de actieve kool allang moeten vervangen. Maar dat is niet zo. Juist hierdoor is de techniek zo duurzaam en kostenefficiënt.” Maar wat dan wel? “Het vermoeden is dat de medicijnresten biologisch worden omgezet. Maar of alles ‘verwordt’ tot CO₂, dat weten we nog niet.”
Oplossing bij scherpere wetgeving?
Veel innovaties beginnen met een toevallige waarneming. Dat maakt de vondst van WLN en NieuWater niet uniek maar zeker niet minder leuk en boeiend. Wel is het voor wetenschappelijke publicaties nog te vroeg, stelt Gerrit Veenendaal. Maar natuurlijk wordt er al wel gerapporteerd aan de STOWA, de opdrachtgever. Wanneer we echt definitief resultaat kunnen verwachten? “Binnen een jaar is heel snel. Maar het komt eraan. Enige haast is ook wel geboden. Want dat de wetgeving aangescherpt gaat worden binnen Nederland en Europees, dat is vrijwel zeker. Het zou mooi zijn als deze toevallige vondst tot een echte oplossing gaat leiden.”
Vakartikel op H2O online
Op H2O online is een vakartikel gepubliceerd over het verwijderen van geneesmiddelen door BODAC.